İstanbul, 2 Haziran (Hibya) - Duayen Bankacı Bülent Şenver, küresel ölçekte finansal istikrarı sağlamaya yönelik bir “Dünya Merkez Bankası” ve "Dünya Bankalar Birliği" kurulmasını önerdi.
Küresel ekonomik entegrasyonun hız kazandığı günümüz dünyasında, ulusal para politikalarının küresel etkilerinin "giderek daha belirgin hale" geldiğine dikkat çeken Şenver, "Bu bağlamda, küresel ölçekte finansal istikrarı sağlamaya yönelik bir “Dünya Merkez Bankası” (World Central Bank WCB) kurulması önerisi giderek daha fazla tartışılmaktadır. Böyle bir kurumun kurulmasının gerekliliği, potansiyel yapısı ve sağlayacağı faydalar çoktur" dedi ve ekledi:
"Ancak Dünya Merkez Bankası’nın kurulması çok zor ve meşakkatli bir uğraştır. Bu kurumun hissedarları hangi ülkeler olacak, hisse oranları ne olacak, kararları kimler alacak, alınan kararlara ülkeler uyacak mı, kurumun sürdürülebilirliği nasıl sağlanacak gibi bir sürü sorunun tüm ülkeler tarafından kabul edilecek cevapları olmalıdır. Bu da şimdilik pratikte çok zor görülüyor."
Bu zorluklara karşın, bir Dünya Merkez Bankası (World Central Bank WCB) kurulmasının yanında, Dünya Bankalar Birliği (World Banking Association WBA) ve Dünya Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu'nun da (World Banking Supervision and Audit Board WMAB) kurulmasını öneren Şenver, bu sürece ilişkin hazırladığı çalışmasını da şöyle özetledi:
"Küresel ekonomi, özellikle 20. yüzyılın sonlarından itibaren ciddi bir entegrasyon süreci geçirmiştir. Sermaye hareketlerinin serbestleşmesi, çok uluslu şirketlerin büyümesi, uluslararası ticaretin artışı ve finansal sistemlerin birbirine bağımlı hale gelmesiyle, artık bir ülkede alınan para politikası kararlarının diğer ülkeler üzerindeki etkisi küçümsenemez düzeye ulaşmıştır. Bu bağlamda, dünya çapında eşgüdümlü para politikalarını yönetecek, küresel krizlere müdahale kapasitesine sahip bir Dünya Merkez Bankası (DMB) ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.
"Dünya Merkez Bankası’nın Kurulma Gerekliliği: Küresel Finansal Krizler ve Koordinasyonsuzluk; 2008 Küresel Finansal Krizi, farklı ülkelerin merkez bankalarının tek başına küresel dalgalanmalara çözüm üretemediğini göstermiştir. Koordinasyonsuz müdahaleler, bazı ülkelerde para birimi savaşlarına ve dengesizliklere yol açmıştır.
"Ayrıca, Rezerv Para Dengesizliği; ABD dolarının küresel rezerv para olarak kullanılması, ABD dışındaki ülkelerin para politikalarını dolaylı yoldan ABD’ye bağımlı hale getirmiştir. Bu durum, uluslararası para sisteminde yapısal dengesizlikler yaratmaktadır.
"Bunun yanında, bir diğer gereklilik nedeni de Kripto Paralar ve Dijitalleşme; Küresel ölçekte yaygınlaşan dijital para birimleri, ulusal para politikalarının etki alanını zayıflatmakta, merkez bankalarının kontrol kapasitesini azaltmaktadır. Bu gelişme, uluslararası para otoritesi ihtiyacını daha da acil hale getirmiştir."
Şenver, kurulmasını önerdiği Dünya Merkez Bankası’nın potansiyel yapısını da şöyle anlattı:
"Yapı ve Yönetim: Birleşmiş Milletler veya IMF benzeri çok uluslu bir yapıya entegre şekilde kurulabilir. Üye ülkelerin merkez bankalarının temsilcilerinden oluşan bir yönetim kurulu öngörülebilir.
"Yetki Alanı: Küresel dijital para ihraç etme, uluslararası faiz politikalarını koordine etme, küresel enflasyon hedefi belirleme ve kriz anlarında “lender of last resort” (son borç verme mercii) işlevini üstlenebilir.
"Para Birimi: DMB, dünya genelinde kullanılabilecek dijital bir küresel para birimi (örneğin “bancor” benzeri) bir Dünyapara ihraç edebilir."
Şenver, kurulmasını önerdiği Dünya Merkez Bankası’nın yararlarını da şöyle açıkladı;
"Küresel Finansal İstikrar; Tüm dünyada daha istikrarlı bir para sistemi oluşturularak, ani sermaye hareketleri ve spekülatif saldırıların etkisi azaltılabilir.
"Para Politikası Koordinasyonu; Ülkeler arası uyumsuz para politikalarının yaratabileceği dengesizlikler minimize edilir. Enflasyon ve faiz oranlarında küresel hedefler belirlenerek tahmin edilebilirlik artar.
"Rezerv Sisteminin Dönüşümü; Ülkelerin yüksek düzeyde döviz rezervi tutma ihtiyacı ortadan kalkar. Bu da kaynakların daha verimli kullanımına ve küresel gelir eşitsizliğinin azaltılmasına katkı sağlar.
"Kriz Müdahalesi ve Güven; Küresel krizlere karşı ortak ve hızlı müdahale imkânı doğar. Finansal piyasalarda güven artar, yatırım ortamı iyileşir."
Dünya Merkez Bankası'nın, Ulusal merkez bankalarının yetki kaybı, bazı ülkeler için kabul edilemez olabileceğinin de altını çizen Şenver, "Büyük ekonomilerin DMB üzerindeki etkisinin küçük ülkeleri gölgelemesi riski vardır. Küresel düzeyde çalışacak bir dijital para ve veri paylaşımı altyapısı henüz yeterince gelişmiş değildir" dedi ve şöyle devam etti:
"Küreselleşen dünyada ekonomik sorunların da küresel nitelik kazanması, uluslararası ölçekte çalışan bir merkez bankasının kurulmasını artık bir seçenek olmaktan çıkarıp, bir gereklilik haline getirmektedir. Her ne kadar siyasi ve teknik zorluklar bulunsa da, Dünya Merkez Bankası, uzun vadede daha adil, istikrarlı ve sürdürülebilir bir küresel finansal sistemin inşasında önemli bir rol oynayabilir."
